|
27.06.2025
Trabzon'un artik 4 büyügü var!
Karadeniz Teknik Üniversitesi Beden Egitimi Bölüm Baskani Engin Ersen Kolbasti'yi anlatti.
Karadeniz Teknik Üniversitesi Beden Egitimi Bölüm Baskani olan Engin Ersen, 2007 yilinda 1. Karadeniz Oyunlari için hazirlamis oldugu KOLBASTI oyunu ile dillere destan görüntüler yasatmisti. Bugün de o güzel görün tülere renk katmaya devam ediyor.
KOLBASTI birakin Trabzon'u-Türkiye'yi, Dünyayi sardi. Bu büyük basariya, büyük bir gayretle kosan Kolbasti ekibi Hocamiz Engin Ersen'e KOLBASTI ile ilgili merak edilen her seyi sorduk.
Ersen, Kolbastinin dogusundan bugününe kadar her seyini anlatti. Biz sorduk o cevapladi. Iste o duayenin agzindan KOLBASTI…
|
"...gurbetçi gençler araciligiyla yeni bir sinerji yeni bir renk katarak, farkli adimlamalarla ve rock ve break dansi figürleri ile Hop- Tek ortaya çikmistir. Kisacasi Kolbasti=Hop Tek esanlamlidir. Hatta Faroz kesmesi de bu isimlerden bir tanesidir. Faroz Kesmesi Kolbastiya orijin oluyor" | |
Kolbasti mi Hop Tek mi?
Bilindigi gibi kolbasti çok basit bir kelime, kol-bas ama kolbastinin orijinine bakildiginda 19. Yüzyilda Karadeniz'de oynanan bir oyun var. 19. Yüzyilda oynanan oyuna kol havalari deniliyor. 18. Yüzyilin ortalarina dogru oynanan oyuna da Anadolu oyunu hatta Anadolu çiftetellisi deniliyordu. Trabzon'dan baslayip da ta Samsun'a kadar giden bölgede oynanan oyunlara kol havalari, oturak havalari deniliyor. Kolbasti termoloji olarak birçok, yakin anlam tasiyor, ikinci anlami ise kolculardir, bu da kollu kuvvetli anlaminda kullanilir, bir de kolagasi vardir. Dansin formunda gelirken Kolagasi, kolcu ve kolbasti. Kolbastinin asli kol havalarindan geliyor. Eskiler de ananelerimiz, babanelerimizin kina gecelerinde Anadolu çiftetellisi oynarlardi. Özellikle Trabzon'da oynanan oyuna da kol havasi derlerdi. Hop Tek'e gelince, Hop Tek 1990'li yillarda gurbetçi gençler tarafindan gündeme getirildi. Çünkü gurbetçi gençler araciligiyla yeni bir sinerji yeni bir renk katarak, farkli adimlamalarla ve rock ve break dansi figürleri ile Hop- Tek ortaya çikmistir. Kisacasi Kolbasti=Hop Tek esanlamlidir. Hatta Faroz kesmesi de bu isimlerden bir tanesidir. Faroz Kesmesi Kolbastiya orijin oluyor.
Kolbasti nasil dogdu?
Kolbastinin tam olarak nerede nasil dogdugu tam olarak bilinmiyor. Biliniyor aslinda ama kesin bir sey söylememek gerekiyor. Kolbastinin yaklasimina baktiginiz zaman 5.yüzyila kadar gidiyorsunuz. Türklerin Müslüman olmadan önceki zaman, Samanizm zamanina kadar iniyorsunuz. Ilk hareket oradan geliyor. Bu ilk hareket, yüksekte uçan bir kusun pike yaparak kanat ve gövde hareketleridir. Kolbastinin ilk hareketi kanaviçe gibi islenmistir. 18. Yüzyilin ortalarinda ise kolagasi ile ilgili bir figür geliyor. Kolagasi agir bir rütbedir.
Atatürk'te bir kolagasidir. Sagda ise binbasi, solda ise yüzbasi. Bu askeri hareketliliklerde moral günleri veriyorlardi. Moral günlerinde ne olur? Oyun oynanir ama özellikle disiplin suçunu isleyen erler varsa oyun ortamina atarmislar bunlari. Dogaçlama da biraz oradan geliyor. Osmanli tokati derler. Hepimiz tarihsel olarak Osmanli tokati nedir biliriz ama nedir nasildir bilmeyiz. Bu hareketlerdir kolbastinin içindekiler.
19. Yüzyila baktigimizda Trabzon'da oynanan bir kol havasi var. Özellikle Trabzon'da oynanan kol havasina biraz daha ananelerimizin Anadolu oyun havasi tekniklerine benzeyen, biraz da agir agabeylerin oynadigi bir oyun. Tam bu noktada Faroz ortaya giriyor. 1930'lu yillarda Trabzon Kolbastisinin adimlama teknigi ile kendi donanimini harmanlayarak ortaya yepyeni bir doku çikardi. Iste buna Faroz Kesmesi denir. Özelligi de kalçadan çok kivrak adim basmalaridir. Farozlular oynarken kalçadaki hareketlilik önemlidir. Faroz eski gelenegin güncellesmis hali oluyor. Bir tarafi klasik versiyonu ama digeri güncellesen Faroz.
2007 bir olay oldu. Bu olay dansin yeni ufuklarinin aralanmasidir. Buna vesile olan da 1. Karadeniz Oyunlaridir. 1. Karadeniz Oyunlarinda hazirlamis oldugumuz koreografi Trabzon'dan baslayan bir akimi baslatti. Dalga dalga Türkiye'yi sallayan bir rüzgara dönüstü. Yeni bir hava yeni bir sinerji geldi. Hiç unutmam Korhan Abay Karadeniz oyunlarinin sunucusuydu. Biz dansi bitirdigimiz zaman Korhan Abay söyle bir durdu ve “Korkarim ki bu dans yakin gelecekte bütün dünyayi sarsan bir moda akimina dönerse hiç sasmamali, Yasasin Hop Tek” dedi. Korhan Abay o günlerde bu isigi gördü.
|
"...Dalga dalga Türkiye'yi sallayan bir rüzgara dönüstü. Yeni bir hava yeni bir sinerji geldi. Hiç unutmam Korhan Abay Karadeniz oyunlarinin sunucusuydu. Biz dansi bitirdigimiz zaman Korhan Abay söyle bir durdu ve “Korkarim ki bu dans yakin gelecekte bütün dünyayi sarsan bir moda akimina dönerse hiç sasmamali, Yasasin Hop Tek” dedi. Korhan Abay o günlerde bu isigi gördü" | |
Kolbasti çok fazla tartisiliyor son günlerde. Trabzonlular bizim, Giresunlular bizim hatta Adnan Senses de Romanlarin oyunudur dedi. Kolbasti nerenin oyunu?
Peki bu konusanlar 2,5 sene önce neredeydiler. 1930'lu yillarin cografyasina bakildigi zaman Giresun diye bir sey yok! Bunu Giresun yok diye demiyorum. O zamanin cografyasina bakildiginda Giresun Trabzon'un bir kazasi Giresun, Bulancak, Görele…diye devam ediyor. 30 yillarda Kolbastinin ilk orijinin türküsü “Yaylanin çimenine kuzu yayilir kuzu” o devirde “Dere boyu kavaklar”dir. Bu zaten bu yörenin türküsüdür. Bu müzik evrenseldir diye kabul ediyoruz. Ama Trabzon orijinidir. Hangi müzikle oynarsaniz oynayin önemli olan Kolbastinin özünde olan figürleri sergilesin yeter. Faroz bu gelenegin baslangiç noktasidir. Biz ne yaptik dansin ruhunda var olan karisimlarini ortaya çikardik.
Biz Karadeniz oyunlarinda ne yaptik? Bu dansin ruhunu Sokagin kiyisindan, ortasindan özenle bir araya topladik. Karadeniz'in bütün güzelligini enstrümanlarinin üzerine tasidik. Sonra bu dansin kökünde, özünde olanlara renk katmaya çalistik. Balik mesela eksene horizantal yüzer. Bir de ne yapar sirt üstü yatar dalgali yapar. Bunlar Karadeniz oyunlarina kadar dansin dokusunda yoktu. Kertenkele ne yapar? Hasmindan kurtulmak için kuyrugunu birakir sonra kaçar. Kertenkelenin çalimina bakin. Biz bunlari kattik ve dans inanilmaz bir güzellik kazandi. Biz bir çok figürü Karadenizli balikçilardan, hayvanlardan, insanlardan aldik. Kolbasti denildigi zaman tutkunun enerjinin dansidir. Bu dans 60'li yillara geldigi zaman önce bayanlar kendi aralarinda, dügünlerde erkekler ise kendi aralarinda oynarlardi.
Eskiden bayanlar kendi aralarinda oynarken erkeklerde onlari izlerlerdi. 60'li yillardan sonra baslandi kizli-erkekli oynanmaya. Kolbasti erkekle kizi sarip sarmalayan bir dans. Onlara beden dilini sevdiren bir dans oldu. Öyle bir zaman geldi ki bu dans maço dansi oldu. Bence Kolbasti Bayanlara daha çok yakisiyor. Kolbasti bayanlarda kendini sevdiriyor, büyülü bir dans. Ama önemli olan özündeki o karisimlara dikkat edilmesidir.
Hrant Dink'in öldürülmesi olayi ile Trabzon çok zedelenen bir sehir olmustu. Trabzonlularin oynadigi Kolbastiya ise “serseri oyunu” denildi. Kolbasti serseri oyunu mu?
Trabzon sehir olarak her zaman bir marka olmayi bilmistir ve ilke edinmistir. Gençler bunalimda ve kendilerini ifade etmek istiyorlar. Bu dans da çok çilgin bir dans. Öyle bir oldu ki insanlar kendilerini özgür birakti. O zaman belki dansta küçük asiriliklar olmustur. Oyunun dozunu iyi ayarlamak lazim. Gençler kendilerini bu dansla ifade etmeye baslamislardir. Delikanlilar basladilar dansla birlikte konusmaya, racon kesmeye… bu dans çok farkli. Hakikaten serseri dansi. Çünkü çok çilgin bir dans. Ama insanlar Karadeniz Oyunlarindan sonra bu dansa saygi duymak zorunda kaldilar. Burun kiviranlar bu dansin yanina geldikten sonra utandilar. Bugün Hollanda'da genç kizlar Kolbasti oynuyor. Fatih Altayli'nin bir sözü vardi. “Yerelden Ulusal çikmaz, Yerelden Ulusal çikaramazsiniz, yerel yereldir” demisti. Biz yerel bir danstan uluslar arasi bir dans çikardik. Kolbasti belki de Karadeniz'in bir hareketidir. Biz Kolbasti ile Trabzon'un gündeme kötü lanse edilmesini de yikmisizdir.
Kolbastinin belli figürleri var midir, yoksa halk arasinda denildigi gibi içinden geldigi gibi oynamak midir?
Kolbastida öncelikle tutku vardir. Tutku nedir, karsi cinse kendini göstermedir. Karsisindakine hava atacaktir ama biz bu dansi folklorik bir hale getirdik. Dansin uluslar arasi bir standardi olmasi lazim. Dansi adimlama teknikleri belli ölçüler içerisinde olmasi lazim. Kolbasti diyor ki “Birak beni özgür olayim”. Burada elestiri aliyoruz ama bu dansin da ölçüleri vardir. Biz oyuna basladigimizda artik oyuna kendimizi kaptiriyoruz ve ben ekibime bireyselliginizi kullanin diyorum. Günümüzdeki yasanilan artistik hareketleri dansin içine katmak ayri bir güzellik katiyor.
|
"...Kolbasti diyor ki “Birak beni özgür olayim”. Burada elestiri aliyoruz ama bu dansin da ölçüleri vardir. Biz oyuna basladigimizda artik oyuna kendimizi kaptiriyoruz ve ben ekibime bireyselliginizi kullanin diyorum..." | |
Kolbasti niye bu kadar çok seviliyor?
Biz Karadenizlilerde bir sey vardir. Örnegin ilk suya giren bir Karadeniz çocugu yüzme bilmez ama suya girdigi zaman yüzme hareketlerini sergileyebilir. Bu deniz atlarinin dansidir. Biz insanlarin damarlarindakini kesfettik. Bu dans Trabzon'un damarlarindan çikmistir. Bu dansin sevilmesinin nedeni ruhudur. Sarip sarmaliyor insani, bir bas kaldiris var Kolbastida.
O dik durusta bile bir özgürlük var. biz Kolbastinin yeni rengi, ruhu nedir onlari ortaya çikardik. Çok samimi söylüyorum, Karadeniz Oyunlari ve bizim koordinasyonumuz olmasaydi Kolbasti Degirmendere'yi öteye geçemezdi.Bizimle birlikte kolbastiya yeni bir sinerji, yeni bir ruh, yeni bir renk geldi, yeni bir ufuk açildi. Açildigi gibi dans basladi firlamaya! Karadeniz'in inanilmaz dekoru, enstrümanlari, yasantisina dans girdigi zaman Kolbasti basliyor.
Görürsünüz çok yakin bir zaman içinde Kolbasti dünya dansi olacak. Bir Salsa, Vals, Tango gibi herkes bilecek. Kolbasti dünyanin önde gelen danslarinin adimlamalarina çok benziyor. Bu dans dünyaya çok uygun bir dans. Bu dans arka sokaklardan veya Alaattin'in lambasindan da çikmadi. Demek ki bu dans bizim. Trabzon'un ortak yatiriminin eseridir.
Faroz bu dansin kumsalinda dogmustur. 70'li yillarda efsane futbolcularin yetistigi Ali Kemaller, Bombaci Hamiler… Faroz'da iki çocuk bir araya geldigi zaman söyle derler: “Taniyor musun sen Ali Kemal'i nasil çalim atiyor dimi?” ayni böyle derler. Ben de Kolbastida bunlari kullandim. Önemli olan dansin tutkusuna kapilmaktir. 2009 yili bu dansin özgürlük yili oldu. Bir organizasyonda polis dahi görevini birakip gelip Kolbasti oynuyor. Kolbasti yasam biçimi oldu. Gündeme çok fazla geliyor, tartismaya çok açik bir oyun. Herkes kolbastidan nemalanmak istiyor. Fakat bir basari varsa bir de bedel vardir.
Bedel derken?
Herkes Kolbastiya, Kimligine sahip çikmak istiyor. Bu dansi ilk seslendiren eski Gençlik ve Spor Genel Müdürü Mehmet Atalay'dir. Ben dansi hazirladim ama dansin görevini hocam belirledi. Bu dans ilk defa 2007'de Karadeniz Oyunlari için akredite edildi. Kalitesi artik uluslar arasi arenaya çikabilir. Karadeniz Oyunlari CD'sini izledigim zaman simdi oynadigimiz oyunla arasinda % 500 fark var.
2007 öncesi disari ki illerden birisi kolbasti oynayan birini gördügünde “bu nasil bir oyun, deli gibi oynuyorlar” diyorlar. Simdi ise büyük bir hayranlikla izleniyor!
Kolbasti oynayan birini gören ilk önce çarpiliyor. Bana Beyazit Öztürk dedi ki “Hocam bu kadar hareketlilik olur mu?” dedi. Öyle zaman oluyor ki dakikada 250-260 adim basiyoruz. Dünyanin en hizli, en enerjili oyunu. Bu dans sadece oynayanin degil, izleyenin de kanini kaynatiyor. Benim hayatim Kolbasti ile basliyor. Uzun yillardir bu isle ugrasiyorum.
|
"...Çagimizin hastaligi olan anti depresana bire bir. Oynarken ferahliyorsunuz, rahatliyorsunuz. Ben oynadigim zaman kendimden geçiyorum. Durdugunuz zaman dönüyorsunuz yine ayni yasama. Bu dans sadece psikoloji için degil, bayanlarin kilo sorunu içinde çok faydali bir dans..." | |
Türkiye'nin ünlü psikologlarindan biri “Kolbasti insan psikolojisi için çok iyi bir ilaçtir” dedi. Kolbasti insan psikolojisini nasil etkiliyor?
Kesinlikle çok dogru söylüyor. Çagimizin hastaligi olan anti depresana bire bir. Oynarken ferahliyorsunuz, rahatliyorsunuz. Ben oynadigim zaman kendimden geçiyorum. Durdugunuz zaman dönüyorsunuz yine ayni yasama. Bu dans sadece psikoloji için degil, bayanlarin kilo sorunu içinde çok faydali bir dans. Muhakkak Kolbasti da durulacaktir ama özünde var olanlari ortaya koymak gerekir. 1970'ler de Ismail Yazicioglu ile baslayan Fuat Sakalar, rahmetli Erkan Ocaklilar, son kaptanlar bunlar yeni yorumlar getirdiler. Hincal Uluç da artik söylüyor “Sanirim bundan sonra artik bati tarzinda bir müzikle bütünlesirse daha da büyüyecektir” ben de böyle düsünüyorum. Bazen oynuyoruz müzik arkamizda kaliyor. Karadeniz oyunlarina basladigimizda müzik önde gidiyordu, simdi ise müzik arkamizdan geliyor. dans="hiz."
Eskiden Trabzon denilince akla horon gelirdi simdi ise Kolbasti! Bu durumdan horon ekipleri sikayetçi, Kolbasti Horonu geçer mi?
Ankara'da Trabzon günlerine katildik. Gelip bana sunu söylediler “Hocam n'olursunuz bu kadar öne çikmaniz iyi olmuyor” dedi. Tamam, horon bizim milli oyunumuz ama bizim iki milli oyunumuz var. Biri horon digeri ise Kolbasti. Kolbastiya baktiginiz zaman horon biraz daha resmi. Kolbastinin daha çok açilimi var. Horon çok imkansiz bir oyun. Yunanistanlilar bu oyunu gördügü zaman sordular “Bu Anadolu'da mi oynaniyor” hayir dedim Trabzon'un. Bu nedenle biz bu oyunun patentini Karadeniz Usaklari adi altinda aldik. Aslinda haklarimi kullanmak istiyorum. Iste internette yaziyor suraya tikla kolbasti indir. Bunlari engellemek lazim ama biz tüm dünyaya yayilsin diye bir sey yapmak istemiyoruz. Yine de haklarimizi kullanmamiz gerektigine inaniyorum.
Trabzonspor galibiyetlerinden sonra Kolbastisiz olmuyor. En önemlisi gelen yabanci oyuncularin da kolbastyai alismasi çok ilginç. Futbolculara özel ders mi veriliyor?
Onlar bana proje getirdi. Kolbasti popüler olmaya basladi, bizde sahip çikmak istiyoruz” denildi. Ben 5 farkli animasyon hazirladim onlara. Gollerden sonra sevinç için bunlari izlesinler diye. Trabzonspor buna bir renk getirdi. O da Trabzonspor'a bir ivme kazandirdi. Budapeste'de en çok tiklanan Trabzonspor'un Kolbasti oynamasi oldu. Bu da hem enteresan hem de tuhaf geliyor. Bu dans çok önemli. kalkiyorsunuz içinizdekini yansitiyorsunuz.
Tango, Vals, Salsa dünya çapinda bilinen danslar. Kolbastida bu zirveye ulasir mi?
Oldu gibi. Zirveye dogru gidiyoruz. Türkiye'nin yeni çikisi bu artik. Basladik bu heyecana. Biz bu oyunu Batida oynasak bütün bayanlar bayilir. Niye? Çünkü dansin dogasi kivrak. Hiç kuskum yok ki bu dans yakin gelecekte olmasi gereken yerde olacaktir. Simdiden bu kadar yazarlarin bile konusu olduysa Kolbasti hak ettigi yeri alacaktir.
Peki korkunuz var mi? Bizim Milletimiz bir seyi çok gördügünde, duydugunda belli bir süre sonra “Aman hep ayni seyler yeter” der mi?
Kolbasti Türkiye'nin güzel bir bas kaldirisidir. Çocuklar bir araya gelince telefonundan açiyor “dere boyu kavaklar” basliyorlar oynamaya. Her yerde rahatlikla oynanan bir dans. Türk insani kivrakliga yatkindir ve bunu kesfetti. Bu dans yeni bir olimpizm yaratti. Trabzon'dan yeni bir akim baslattik. Bu Trabzon adina çok önemli bir sey. Ingiltere'de 7 yil master yaptim. Siz orada böyle bir sey yapsaniz, sizin heykelinizi dikerler. Bu dans Trabzon insaninin karakteridir.
Kolbasti oynamanin belli bir yasi var mi?
Gösteriye çikacaksan 26-27'ye kadar tamam ama herkes zaten oynayabiliyor. Ögrenmek isteyen çok bayan var. Kurslar açmayi planliyoruz.
|
"...Baslik söyle “Karadeniz'in inanilmaz çilgin dansi”. Ulusal ve Yerel degerler adi altinda bunu Güzel sanatlara tasiyip, orada tartismak lazim. Daha sonra bir kitap haline getirecegiz. Kitabinda ismini söylüyorum “RÜYALARIMIZ YASIYOR, BILINEN ADRESLERIMIZDE KOLBASTI" | |
Kolbasti ile ilgili rahatsiz oldugunuz bir sey var mi?
Evet rahatsizim. Çünkü özünün korunmasini istiyorum. Özünü de bu oyunu icra eden insanlar koruyacak. Bu dansin içine önceleri çok seyler katilmis. Mesela bayan erkegi tutuyor ve tokat atma sahneleri… böyle bir sey yok. Dansin içerisine yakisiksiz hareketler koymaya basladilar. Bu konuda sikintimiz var.
Faroz bu konuda duyarli, dokusunu bozmamaya çalisiyor. Unutulmamasi gereken bir sey var. Yeni ufuklar getirdik derken ilk defa agi biz kullandik. Enstrümanlar… bu da dansin felsefesi oldu. Bir dansta felsefe olmazsa dans olmaz. Bu mirasi tanitmak gerekiyor. Benim amacim ilk önce Türk Üniversitelerine. Bir çok üniversiteden isteniyoruz, buralara gidip dansimizi tanitmak istiyoruz. Hacettepe Üniversitesi ile yeni bir sempozyuma giriyoruz. Yerel kültür olarak geçirmek istiyorum bunu. Baslik söyle “Karadeniz'in inanilmaz çilgin dansi”. Ulusal ve Yerel degerler adi altinda bunu Güzel sanatlara tasiyip, orada tartismak lazim. Daha sonra bir kitap haline getirecegiz. Kitabinda ismini söylüyorum “RÜYALARIMIZ YASIYOR, BILINEN ADRESLERIMIZDE KOLBASTI”
Çünkü rüya gibi bir dans. Bu dans Trabzon'un bayragidir. Biz bu dansa yeni bir boyut getirdik. Yoksa bu sizin bizim dansimizdir. Hiçbir dans da bizi bu kadar iyi ifade edemez. Çilgin bir dans, diledigin gibi oyna.
Karadeniz Teknik Üniversitesi(KTÜ) bu dansa sahip çikti. Bende bunu bir proje haline getirdim. Bu proje de KTÜ Yerel dans KOLBASTI adi altinda. Bu projeye sahip çikmak istiyoruz. Çünkü Üniversitemizin en önemli projelerinden bir tanesidir. Bu projenin korunmasi, gelecege tasinmasi ve özünün korunmasini istiyorum. Ben bu dans için ölürüm. Trabzon'un kimligi için çok iyi oldu. Sigindigi güzel bir liman Kolbasti. Gençlere de yeni bir imaj verdi. Yasanan kötü olaylardan sonra Kolbasti Trabzon için tertemiz bir sayfa açti Trabzon'un artik 4 büyügü oldu.
Karadeniz Teknik Üniversitesi, Trabzonspor, Horon ve Kolbasti.
Röportaj: Hande ALEMDAR |
