25.04.2024

Rıfat Ilgaz, Uzak Değil isimli eserinde öksüren bir hastayı şu mısralarla anlatıyor:
Otuz sekiz ateşte Selim Efendi'nin
Açılıverdi iştahı yutkunuyor
Derken unutuverdi biçare
Sıkı sıkı tuttuğu öksürüğü
Boğulurcasına öksürüyor.


MEVSİM ÖKSÜRÜK MEVSİMİ
Gerçekten de bugünlerde bir çok insan öksürüyor. Kimi kesik kesik, kimi gıcık şeklinde, kimi kusarcasına, kimi idrar kaçırırcasına, kimi boğulurcasına, kimi balgamlı, kimi kanlı, kimi gümbür gümbür, kimi tangır tungur, kimi sessiz sakin.
Öksürük denince ilk başta elbette solunum yolları hastalıkları akla gelir. Astım, bronşit, farenjit, sinüzit, larenjit, grip, zatürree, tüberküloz bunların başlıcaları… Ancak, her hastalıkta öksürüğün farklı özellikleri vardır.

Dikkatli bir doktor hastayı görmeden, öksürüğün tipinden hastalığın ne olduğunu dahi anlayabilir. Hani, sigorta hastanelerinin hastaları bazen ‘Doktor beni muayene bile etmeden ilaç yazdı’ diye dertlenirler ya, hiç üzülmesinler bunlar öksürüklerinin tipinden doğru tanı konmuş hastalar olabilirler pek âlâ.

İNEK ÖKSÜRÜĞÜ
İneği olanlar bilir, bu hayvanların öksürüğü fazla şiddetli olmayan, ‘pohlama’ şeklinde güçsüz bir öksürüktür. İnsanlarda ses telleri felci veya solunum kasları zayıflığında, ineklerdekine benzer bir öksürük olabilir.

HAVLAR GİBİ ÖKSÜRÜK
Bu köpek havlamasına benzeyen sert, şiddetli bir öksürüktür. Erişkinlerde gırtlağın tümör ve iltihaplarında rastlanırken, çocuklarda daha çok trakeit ve bronşit gibi bronş iltihaplanmalarının bir belirtisidir. Halk arasında İstanbul Bronşiti olarak bilinen hastalıkta da böyle sert havlama tarzında bir öksürük vardır.

METALİK ÖKSÜRÜK
Ana nefes borusunu ve büyük bronşları ilgilendiren hastalıkların öksürüğü havlama tarzında olabileceği gibi, yüksek tonda, metalik tınılı ‘tangır tungur’ bir öksürük şeklinde de olabilir.

GICIK ŞEKLİNDE ÖKSÜRÜK
Daha çok üst solunum yolları hastalıklarında rastlanan bir öksürük tipidir. Bu hastalarda, boğazlarına bir tüy veya toz yapışmış da bunu atarlarsa sanki hiçbir şeyleri kalmayacak hissi vardır. Bu yüzden de sürekli olarak boğazlarını temizleme çabası içinde öksürür dururlar.

Solunum yolları çeşitli koku, duman ve tozlara karşı aşırı hassas olan astımlılarda da gıcık şeklinde öksürüğe rastlanabilir.

DOLU ÖKSÜRÜK
Halk arasında balgamı olan hastalardaki öksürük dolu öksürük olarak tanımlanır. Öksürük sırasında salgıların hareketi başkaları tarafından hissedilir. Hasta öksürüğünün sonunda ya balgam çıkarır veya bunu yutar.

BOĞMACA ÖKSÜRÜĞÜ
Boğmacada, ani, kuvvetli, tekrarlayıcı öksürük krizleri vardır. Ağır olgularda boyun damarlarında genişleme, gözlerde dışarıya doğru fırlama, morarma görülebilir. Öksürük krizi sonunda ötme şeklinde tipik bir ses duyulur.

KUSTURUCU ÖKSÜRÜK
Bazı şiddetli öksürük nöbetleri, örneğin boğmaca, kusma ile sonlanır. Bu duruma çocuklarda sıklıkla, erişkinlerde nadiren rastlanır. Bu tür kusmaların mide hastalıklarıyla hiçbir ilgisi yoktur.

İDRAR KAÇIRTAN ÖKSÜRÜK
Daha çok, ileri yaşlardaki kronik astımlı hanımlarda görülür. Hasta, öksürükten çok idrar kaçırmaktan şikayetçi olduğu halde bunu doktora söylemeye çoğu zaman çekinir. Bazı tansiyon ilaçları da bu tür idrar kaçırtacak kadar şiddetli öksürüğe neden olabilirler.

SİGARA ÖKSÜRÜĞÜ
Sigara tiryakileri genellikle öksürdüklerinin ya farkında değillerdir ya da bunu hiç şikayetten saymazlar. ‘Sigara içen birinin öksürmesinden daha doğal bir şey olabilir mi?’ diye düşünürler. Oysa, sigara içenlerdeki bu öksürük bronş tahrişinin bir belirtisidir. Bu hastalar için iyi ihtimal yeni başlayan bir kronik bronşit, kötü ihtimal ise bronş kanseridir. Hele her zamanki öksürüğün karakterindeki bir değişme kanserin ilk belirtisi bile olabilir. Sigara öksürüğü için tiryaki öksürüğü ismi de kullanılır.

ahmetrasimk@mynet.com